Lebdeğmez Geleneği: Türk Âşıklık Geleneğinin Kökleri ve Geleceği

Lebdeğmez Geleneği: Türk Âşıklık Geleneğinin Önemli Bir Parçası

Türk âşıklık geleneğinin önemli bir unsuru olan lebdeğmez, âşıkların b, p, m, n, f ve v harflerini kullanmadan gerçekleştirdiği atışmalarla bilinen bir sanat biçimidir. Bu gelenekte, dudakların arasına yerleştirilen bir iğne ile “doğaçlama” atışmalar yapılmakta ve halk edebiyatında önemli bir yer kaplamaktadır.

Yalnızca yetenekle değil, aynı zamanda yıllar süren birikim ve pratikle ustalaşan âşıklar, bu geleneği Sivas‘ta yaşatmaya devam ediyor. Sivas Fasıl Heyeti Âşıklar ve Halk Oyunları Derneği, lebdeğmez geleneğinin korunması ve gelecek nesillere aktarılması adına çeşitli çalışmalar yürütmektedir.

Lebdeğmez geleneğinin büyük bir ustalık ve dikkat gerektirdiğini belirten Sivas Fasıl Heyeti Âşıklar ve Halk Oyunları Dernek Başkanı Ahmet Ayık, “Lebdeğmez geleneğinde b, p, m, n, f ve v harfleri kullanılmıyor. Bu harfler kullanıldığında, dudak arasına konulan iğne batar. Bu geleneği herkes gerçekleştiremez” açıklamasında bulundu.

Âşıklık Geleneğinin Geleceği İçin Daha Fazla Çaba Gerekiyor

Başkan Ahmet Ayık, âşıklık geleneğinin korunması için daha fazla çaba sarf edilmesi gerektiğini ifade ederek, “Halk oyunları ve Türk halk müziği sanatçıları yetişiyor ancak âşıklık geleneği, zorluğu nedeniyle kolay kolay âşık yetiştiremiyor. Bazen okuma yazması olmayan bir kişi bile daha iyi âşık olabilirken, üniversiteye giden bir kişi bu geleneği yeterince yerine getiremez. Çünkü âşıklık geleneği, Allah vergisi bir yetenektir. Bu gelenek, kendi içerisinde ‘badeli âşık’ ve ‘badesiz âşık’ olarak ikiye ayrılıyor.” dedi.

Ayık, bu geleneğin devam etmesi için, düzenledikleri âşıklar bayramı etkinliklerinin yanı sıra, bakanlığın okullarda âşıklık geleneğini ders olarak vermesi gerektiğini vurguladı. “23 yıldır âşıklık geleneğini sürdürmek için burada toplanıyoruz. Yüzyıllardır süregelen âşıklık geleneğinde artık yeni âşık yetişmiyor. Günümüzde var olan âşıkların da korunması büyük önem taşımaktadır. Kültürüne sahip çıkmayan bir millet, başkalarının kültürüne sahip çıkar.” şeklinde konuştu.

Lebdeğmez Geleneğinin Kökleri

Lebdeğmez geleneğini sürdüren âşıklarından Yavuz Altay ise, “Lebdeğmez geleneği Dede Korkut zamanından çok daha önce ortaya çıkmış bir gelenektir. Bu geleneğin en önemli aracı iğnedir. Gelenek, yasaklı beş harfin söylenmemesi durumunda iğnenin batmadığı bir yapıya sahiptir. Sivas Âşıklar bayramında bu geleneğin yarışmasını birçok kez gerçekleştirdik. Yasaklı harflerin kullanılmaması gerektiği gibi, hangi makamla açıldıysa o makamla kapatılması da önemlidir. Bu geleneği öğrenmek için çok çalışmak şarttır. İlk denemelerde iğne koyarak öğrenmeye çalışırken, iğne batabilir. Pratik yapmak için çöp kürdan kullanılabilir.” ifadelerini kullandı.