Ekonomik Tetikçilik

Bu yazımda Amerikalı yazar John Perkins’in  “Bir Ekonomik Tetikçinin İtirafları” adlı kitabını değerlendireceğim. Yazar bizzat içinde bulunduğu ortamlarda Amerikan hükümeti ve şirketlerinin özellikle gelişmekte olan ülkeleri nasıl kapana kıstırıp, kendilerine köle yaptıklarını detaylı bir şekilde anlatmış.

Bu yöntemler arasında döviz kurlarını manipüle etme var, borç verme ve altyapı projelerine yatırım yapma gibi finansal araçlar var, Amerika’nın politik ve diplomatik baskıları kullanarak gelişmekte olan ülkelerdeki hükümetleri etki altına alma ve kendi politikalarını dayatma çabaları var. Gizli operasyonların ve casusluğun, ekonomik tetikçilik stratejilerinin bir parçası olarak nasıl kullanıldığı da var.

Kitapta büyük uluslararası şirketlerin rolleri de anlatılır. Amerikan hükümeti ile işbirliği yaparak gelişmekte olan ülkelerdeki doğal kaynaklara, altyapı projelerine ve diğer ekonomik fırsatlara erişim sağlama çabalarını detaylı bir şekilde açıklar. Perkins’e göre, bu şirketler genellikle kendi çıkarlarını koruma amacı güder ve ekonomik tetikçilik stratejileri aracılığıyla bu çıkarlarına hizmet ederler.

Kitap, bu büyük şirketlerin ekonomik tetikçilikte nasıl rol aldığını ve bu süreçte nasıl avantaj sağladıklarını detaylıca anlatır. Yazar kitabında ülke örnekleri verir ve kişisel deneyimlerine dayanan anılarını da yazar. Suudi Arabistan’ı ziyaret ettiğinde, ülkede Amerikan şirketlerinin büyük ölçekli altyapı projelerini finanse ettiklerini ve Suudi hükümeti ile sıkı işbirliği içinde olduklarını gözlemler. Bu projeler genellikle petrol endüstrisiyle ilgili altyapıyı güçlendirmeyi amaçlar ve Suudi Arabistan’ın petrol zenginliklerini kontrol altında tutma stratejilerine hizmet eder. Ancak, bu projelerin aynı zamanda Suudi Arabistan’ı Amerikan çıkarlarına bağımlı hale getirdiğini ve yerel halkın çıkarlarına ters düştüğünü hatta onları fakirleştirdiğini iddia eder.  Endonezya’nın ekonomik tetikçilikten etkilendiği bir dönemi de kitabında ele alır. Endonezya, Amerikan şirketlerinin finanse ettiği büyük altyapı projeleri için yüklü miktarda borç alır. Ancak, bu projeler genellikle yerel halkın yaşam alanlarını ve doğal kaynaklarını tehdit eden projelerdir. Perkins’e göre, bu projeler Endonezya’nın ekonomik bağımsızlığını bayağı zayıflatır ve Amerikan şirketlerinin çıkarlarına çok büyük ölçekte hizmet eder. Perkins, bu tür borçların geri ödenmesi sırasında ülkelerin ekonomik zorluklar yaşadığı ve halkın bu durumdan olumsuz şekilde etkilendiğini de yazar.
Perkins’in kitabında anlattığı Amerika’nın ekonomik tetikçilik pratiğine dair kim bilir kendi ülkemde neler yapıldı? İnanıyorum ki günümüzde de tetikçilik tüm hızıyla ve farklı taktiklerle devam ediyor. Bunu çok net yaşıyor ve hissediyoruz.

Ekonomik tetikçilik, küresel ekonomide adil olmayan bir rekabet ortamına neden olan illetli bir durumdur. Bu nedenle, uluslararası toplumun bu tür uygulamalara karşı dikkatli olması ve adil, şeffaf ve karşılıklı çıkarlara dayalı bir ekonomik ilişki kurma çabalarına odaklanması elzemdir. Özellikle İslam dünyasında cirit atan bu tetikçilerin sonunu getirmediğimiz müddetçe bu coğrafyalarda kan ve gözyaşının dinmeyeceğini, huzurun gelmeyeceğini bilmemiz ve ona göre önlemlerimizi almamız gerekiyor.